Atriði

Söguþráður

Óperur Niflungahringsins eru fjórar; Rínargullið (Rheingold), Valkyrjan (Die Walküre), Sigurður Fáfnisbani (Siegfried) og Ragnarök (Götterdämmerung). 

Verkið fjallar fyrst og fremst um andstæða vegi ástarinnar og valdsins. Hringinn, tákn valdsins, getur sá einn smíðað úr gulli Rínardætra, sem afneitað hefur ástinni og sá einn getur notið valds hans. Honum fylgir þó sú bölvun að hann mun leiða til tortímingar þess sem hann eignast.

Fylgirit leikskrár Niflungahringsins á Listahátíð 1994
Árni Tómas Ragnarson og Baldur Sigurðsson

Persónur Niflungahringsins

Þegar Wagner samdi Niflungahringinn leitaði hann m.a. fanga í fornum norrænum bókmenntum sem varðveist hafa á Íslandi. Nöfn persóna og atburðir Niflungahringsins eiga sér nána samsvörun í norrænni goðafræði og hetjusögum og koma flestum Íslendingum kunnuglega fyrir sjónir þótt Wagner hafi sveigt atburbarás og eiginleika persóna að lögmálum eigin verks. Í sýningu Listahátíðar og hér á eftir eru notaðar þær norrænar nafngiftir persóna, staða og hluta, sem nánasta hliðstæðu eiga í verki Wagners en nöfn Wagners sjálfs eru í sviga.

Þær persónur sem ekki koma fram í sýningu Listahátíðar eru merktar með stjörnu (*).

Í heimi goða og vætta

Æsir

Óðinn (Wotan): Alfaðir, æðstur ása. Hann fær jötnana Fáfni og Regin til að reisa Valhöll og greiðir þeim fyrir með Rínargullinu, ægishjálmi (huliðshjálmi) og hringnum, sem hann rænir frá niflungnum Andvara og er þar með orðinn með sekur í stuldi þess frá Rínardætrum. Hann óttast að hringurinn komist aftur í hendur Andvara sem þá muni ná heimsyfirráðum en fær sjálfur ekki að gert vegna samninga sinna við jötnana.

Frigg (Fricka): Eiginkona Óðins og gyðja hjónabandsins.

Freyja (Freia): Systir Friggjar og gyðja ástar og æsku; hún gætir eplanna, sem halda goðunum ungum.

Freyr (Froh): Bróðir Friggjar, frjósemisguð.

Þór (Donner): Bróðir Friggjar, orrustu- og þrumuguð.

Persóur tengdar ásum

Loki (Loge): Hinn sláttugi, ráðkæni og svikuli félagi Óðins. Hann er jafnframt eldurinn (logi) sem æsir tömdu.

Jörð (Erda): Frummóðirin og völvan, sem allt veit. Með Jörðu getur Óðinn vaIkyrjurnar níu.

Valkyrjur (Walküren): Dætur Óðins og Jarðar, níu að tölu. Þær sendir Óðinn til hverrar orrustu að kjósa feigð á menn og ráða sigri. Þær framkvæma vilja Óðins.

Brynhildur (Brünnhilde): Valkyrja, döttir Óðins og Jarðar. Hún óhlýðnast boði föður síns um að láta Sigurð falla fyrir Hundingi og hann refsar henni með því að gera hana að mennskri konu.

*Valþrúður (Waltraute): Ein valkyrjanna.

*Nornirnar þrjár: Dætur Jarðar með spádómsgáfu. Þær spinna mönnum og goðum örlagaþræði.

 

Niflungar

Andvari (Alberich): Drottnari í Niflheimi. Hann rænir gullinu frá Rínardætrum og smíðar úr því hringinn sem getur fært honum heimsyfirráð. Hann missir hringinn í hendur Óðni og leggur þá bölvun á hringinn að hann verði hverjum eiganda sínum að bana. Hann neytir allra bragða til ná honum aftur og beitir syni sínum, Högna, fyrir sig.

*Mímir (Mime): Bróðir Andvara. Hann smíðar ægishjálminn (huliðshjálm) úr gullinu og síðar fóstrar hann Sigurð í skóginum í þeim tilgangi að láta hann ná hringnum og gullinu fyrir sig undan Fáfni.

Jötnar

Fáfnir (Fafner) og Reginn (Fasolt): Þeir byggja Valhöll fyrir Óðin gegn því að fá Freyju að launum, en semja svo um að fá gullið í staðinn ásamt ægishjálmi og hringnum. Fáfnir drepur Regin og leggst síðan í ormslíki á gullið.

Aðrar vættir

Rínardætur (Rheintöchter): Dísir, sem búa í djúpi Rínar og gæta gullsins.

Igðan (Waldvogel, skógarfugl): Fugl við bæli Fáfnis. Fuglinn varar Sigurð við svikum Mímis og vísar honum á Brynhildi.

Í mannheimi

Völsungar

Sigmundur (Siegmund) og Signý (Sieglinde): Tvíburasystkini, börn Óðins og mennskrar konu. Þau verða viðskila í æsku og sjást ekki fyrr en Sigmund ber að garði í húsi Hundings, eiginmanns Signýjar. Sigmundur fellur fyrir Hundingi, en Signý hrekst til skógar þar sem hún fæðir Siguð son þeirra Sigmundar.

Sigurður Fáfnisbani (Siegfried): Sonur Sigmundar og Signýjar, sem elst upp í skóginum hjá Mími og kann ekki að hræðast. Hann drepur drekann Fáfni og nær hringnum og gullinu, ríður vafurlogann og vekur Brynhildi. Í höll Gjúkunga er honum byrIaður óminnisdrykkur svo hann gleymir Brynhildi, en hrífst af Gurrúnu.

Gjúkungar

Gunnar (Günther): Höfðingi ættflokks Gjúkunga í Rínardal. Kvænist Brynhildi.

Guðrún (Guthrune): Systir Gunnars, giftist Sigurði Fáfnisbana.

Högni (Hagen): Hálfbróðir Gunnars og Guðrúnar, sonur Andvara. Hann leggur á ráðin um að Guðrún og Gunnar fái Sigurðar og Brynhildar, en sjálfur ætlar hann að ná hringnum, að undirlagi föður síns.

Gjúkaþegnar (Vasallen)

Aðrir menn

Hundingur (Hunding): Eiginmaður Signýjar, fjandmaður Völsunga. Hann fellir Sigmund í einvígi, en lætur sjálfur lífið fyrir hendi (augnaráði) Óðins.

Söguþráður

Þau atriði Niflungahringsins, sem valin hafa verið til sýninga á Listahátíð í Reykjavík, eru samtals um fjórðungur af öllu verkinu. Hér á eftir eru atriði sýningarinnar prentuð í fullri dálkbreidd, en efni þess hluta sem er sleppt er inndregið.

Þættir sýningarinnar á Listahátíð eru þrír og eru þeir einkenndir í útdrættinum hér á eftir með rómverskum tölum, I, II og III. Í fyrsta þætti eru atriði úr Rínargullinu, í öðrum þætti úr Valkyrjunni og í þriðja þætti úr Sigurði Fáfnisbana og Ragnarökum.

I. Rínargullið (Das Rheingold)

1. atriði. Í djúpi Rínar

Forspil: Verkið hefst á löngum hljómi (í Es dúr), „frumhljóminum“.[1]

Rínardætur eru að leik í djúpi Rínar, þar sem þær gæta gullsins, þegar dvergurinn Andvari kemur þar að og heillast af fegurð þeirra. Rínardætur gefa Andvara undir fótinn og hann fyllist af girnd til þeirra. Þær gera þá gys að honum svo Andvari verður æfur af bræði.

Sólin stafar geislum sínum á gullið svo það Ijómar. Andvari verður furðu lostinn en Rínardætur segjast hafa það hlutverk að gæta þess. Þær segja frá þeirri náttúru gullsins að sá sem fái smíðað hring úr því muni geta drottnað yfir allri veröld; aðeins sá sem afneiti ástinni geti tekið gullið frá þeim og smíðað hringinn. Í gremju sinni yfir kerskni Rínardætra sér Andvari sér leik á borði, afneitar ástinni og rænir gullinu frá kveinandi Rínardætrum.

[1] Forspil Rínargullsins í Es dúr, „frumhljómurinn“.

2. atriði. Við Valhöll

Óðinn hefur fengið jötnana Fáfni og Regin til að reisa Valhöll og lofað þeim Freyju að verkalaunum. Það er dögun. Frigg bregður í brún er hún sér Valhöll fullgerða og vekur athygli Óðins á að verkinu sé lokið, en hann dásamar bygginguna.[2]

Frigg varar Óðin við því að nú sé komið að skuldadögum. Hún ber hann þungum sökum og spyr hvort hann hafi gleymt því að nú verði hann að láta Freyju af hendi við jötnana. Frigg til mikillar gremju gerir Óðinn lítið úr vandanum og þau deila.

Freyja kemur hlaupandi undan jötnunum og biðst ásjár. Óðinn lýsir eftir Loka, sem hafði lofað að finna ráð við þessum vanda. Jötnarnir koma og krefjast umsaminna verklauna, en Óðinn þykist hafa gleymt hverju hann lofaði.

Æsir og jötnar deila nú ákaft um Freyju. Jötnarnir minna á að samningur þeirra sé ristur á spjót Óðins sjálfs og hann megi ekki rjúfa hann því vald hans sé byggt á sattmálum þeim, sem hann hefur gert. Þá ber Loka að. Hann segir frá stuldi gullsins og ósk Rínardætra um aðstoð Óðins við að ná því aftur. Gullið vekur áhuga viðstaddra en Óðinn telur ýmis tormerki á að ná því. Jötnarnir sjá sér hins vegar leik á borði og bjóðast til að gefa Freyju eftir fái þeir gullið í staðinn. Við svo búið hverfa þeir á brott með Freyju í gíslingu.

Í fyrstu er Óðinn hikandi við að ræna gullinu, en þegar æsir finna fyrir þverrandi kröftum eftir að gullepli Freyju eru horfin, fellst hann á að halda með Loka í Niflheim.

[2] Vollendet das ewige Werk! (Wotan).

3. atriði. Í Niflheimi

Óðinn og Loki koma til Niflheims og hitta fyrir Mími, bróður Andvara. Mímir segir þeim frá hringnum, sem Andvari hefur smíðað úr gullinu. Sjálfur kveðst hann hafa smíðað ægishjálm en misst í hendur Andvara.

Andvari birtist og Loki fær hann til að sýna mátt huliðshjálmsins. Fyrst notar Andvari hjálminn til að breyta sér í risavaxinn orm, en Loki ginnir hann til breyta sér agnarsmáan frosk, sem beim félögum reynist auðvelt að fanga.

4. atriði. Við Valhöll

Andvari er fangi Óðins, sem neyðir hann til að afhenda gullið og huliðshjálminn.

Óðinn slítur hringinn af Andvara en hann leggur á að hringurinn verði hverjum höfuðsbani er eigi.

Æsir fagna endurkomu Óðins og Loka, og Fáfnir og Reginn snúa aftur með Freyju og krefjast gullsins í hennar stað. Það semst svo um að jötnarnir fái eins mikið gull og þarf til að hylja Freyju. Æsir stafla upp gullinu þar til það þrýtur, en þá sjá jötnar enn í hár hennar og krefjast huliðshjálmsins til að hylja það. Regni er sárt um að missa Freyju og kveðst enn sjá í augu henni. Hann krefst hringsins til að hylja þau, en Óðinn neitar. Völvan Jörð rís þá úr djúpinu og varar Óðin við því að halda hringnum því það muni leiða til tortímingar goðanna.[3] Við það lætur Óðinn jötnunum hringinn eftir, en þeir taka þegar að deila um skiptingu gullsins. Lýkur svo viðskiptum þeirra að Fáfnir drepur Regin, en heldur sjálfur á brott með gullið.

Óðinn hefur nú gert sér grein fyrir beirri bölvun sem hringnum fylgir og verður uggandi um afleiðingar gerða sinna. Valhöll Ijómar þá í skini aftansólar. Óðinn dásamar glæsileika hennar og traustan umbúnað [4] og vongóður gengur hann síðan fyrir ásum yfir Bifröst til hallarinnar. Eftir stendur Loki, fullur fyrirlitningar á framferði goðanna, en slæst svo í förina og kveinstafir Rínardætra undirstrika þann órétt sem sjálfur Alfaðir hefur beitt þær.

[3] Weiche, Wotan (Erda).
[4] Abendlicht strahlt (Wotan).

Óðinn gengur fyrir ásum yfir Bifröst til Valhallar
Óðinn gengur fyrir ásum yfir Bifröst til Valhallar.
Loki stendur á sviðinu.

II. Valkyrjan (Die Walküre)

Þegar Valkyrjan hefst hefur margt gerst sem sagt er frá smám saman í óperunni. Fáfnir lagðist í ormslíki á gullið á Gnitaheiði. Óðinn kveið því að Fáfnir eða Andvari myndu nota hringinn til að ná heimsyfirráðum en sjálfur gat hann ekki aðhafst án þess að ganga á samninga sína við jötnana. Hann leitaði því ráða hjá hinni alvitru völvu, Jörðu. Hún miðlaði honum af visku sinni og fæddi honum Brynhildi og aðrar valkyrjur. Hann komst að því að eina von hans var að mennsk hetja næði hringnum af Fáfni, án afskipta Óðins sjálfs, og kæmi honum í hendur Rínardætrum. Óðinn hélt í mannheima undir nafninu Völsi og gat við mennskri konu tvíburasystkinin Sigmund og Signýju, kyn Völsunga. Er Sigmundur var á unga aldri var heimili hans lagt í rúst, móðir hans drepin og systir hans numin á brott. Eftir það ólst hann upp með föður sínum (í úlfs líki) sem herti hann í ýmsum mannraunum.

1. þáttur. Í húsi Hundings

Óveður geisar.[5] Örpreyttur eftir harðan bardaga og erfiðan flótta kemur Sigmundur í hús Hundings.

Signý húsfreyja veitir Sigmundi aðhlynningu og býður hann velkominn. Sigmundur segir mikla ógæfu fylgja sér og hyggst fara, en Signý heldur aftur af honum. Skömmu síðar kemur Hundingur heim. Hann spyr Sigmund að nafni. Sigmundur kveðst ekki vita nafn sitt en rekur sögu sína og segist vera af Úlfakyni. Hundingi skilst brátt að Sigmundur er óvinur ættar hans. Áður en Hundingur gengur til náða býður hann Sigmundi næturgistingu og um leið til einvígis að morgni. Um nóttina verður Sigmundi ekki svefnsamt. Hann skortir vopn fyrir hið komandi einvígi og það rifjast upp fyrir honum að faðir hans hafði eitt sinn heitið honum öflugu sverði, sem hann myndi finna þegar mest á riði. Signý kemur og kveðst hafa byrlað manni sínum svefndrykk. Hún segir Sigmundi frá sverði þvi sem ókunnur gestur, eineygður, hafði rekið á kaf í stokkinn í stofu hennar við brúðkaup þeirra Hundings. Margir hafi viljað eignast sverðið, en enginn getað losað það úr stokknum.[6] Þau Sigmundur játa hvoru öðru ást sína.

Sigmundur syngur um fegurð vorsins og fund þeirra systkina, ástarinnar og maímánaðar [7] og Signý svarar að hann sé það vor sem hún h#_ftn3efur lengi beðið.[8] Þeim verður smam saman Ijóst að þau eru systkini. Engu að síður brenna þau af ást hvort til annars. Sigri hrósandi dregur Sigmundur sverðið úr stokknum. Hann gefur því nafnið Gramur (Notung) og heitir að verja Signýju með sverði sínu ef hún fylgi sér út í vorið.

[5] Forspil 1. þáttar Valkyrjunnar, „óveðrið“.
[6] Der Männer Sippe (Sieglinde).
[7] Winterstürme wichen dem Wonnemond (Siegmund).
[8] Du hist der Lenz (Sieglinde).

2. þáttur. Á hrjóstrugu fjallendi

Óðinn býður Brynhildi valkyrju að söðla hest sinn þvi hú eigi að sjá til þess að Sigmundur felli Hunding í bardaga þeirra. Brynhildur varar Óðin við komu Friggjar og hverfur á braut.

Frigg stormar inn, æf yfir þeirri ætlun Óðins að styðja Sigmund. Hann hafi spillt hjónabandi þeirra Signýjar og Hundings og krefst þess að honum verði refsað. Óðinn mælir í mót og þau deila heiftarlega. Óðinn leggur áherslu á gildi ástarinnar í lífinu og bendir á að hetjunni Sigmundi sé ætlað að ná hringnum úr klóm Fáfnis án afskipta goðanna og bjarga þar með þeim sjálfum frá glötun. Frigg segir Óðin hræsnara. Ekki sé nóg með að hann haldi fram hjá henni heldur vilji hann rjúfa þau lögmal sem hann hafi sett hana, Frigg, til að gæta í mannheimum. Hlutverk Sigmundar sé dæmt til að mistakast þvi Óðinn hafi þegar haft afskipti af honum með því fá honum sverðið og hún krefst þess að það verði tekið af honum. Hún heimtar að Óðinn kalli á Brynhildi og taki aftur skipun sína um stuðning við hann.

Frigg krefst þess að Sigmundur láti lífið í einvíginu svo heiður hennar sem gyðju hjónabandsins verði tryggður og Óðinn neyðist til að heita því. Fullur beiskju kallar hann á Brynhildi og í löngu samtali rekur hann sögu hringsins og trúir henni fyrir ráðagerðum sínum, innstu hugrenningum og áhyggjum.

Óðinn rekur fyrir Brynhildi hvernig valkyrjur og einherjar muni verja Ásgarð, en það muni þó lítt duga nái Niflungar aftur valdi á hringnum. Hringurinn sé núí1 gæslu Fáfnis, en vegna samninga sinna við hann geti Óðinn ekki beitt sér fyrir að ná hringnum frá honum. Aðeins mannleg hetja, án afskipta annarra, geti náð hringnum og kveðst Óðinn hafa ætlað Sigmundi það hlutverk. Hann hafi ætlað Sigmundi sverðið Gram, en Frigg hafi séð í gegnum þá blekkingu og hann neyðist nú til að láta að vilja hennar. Allt hafi því verið til einskis, Sigmundur verði að láta lífið og bölvun gullsins hvíli á honum. Óðinn segir öllu vera lokið og að hann óski sér aðeins eins, endalokanna. Loks skipar Óðinn Brynhildi að fara og framfylgja ósk Friggjar, nú sé það einnig sinn vilji að Sigmundur látilífið. Brynhildur reynir árangurslaust að telja Óðni hughvarf áður en hún heldur af stað.

Nú víkur sögunni aftur til Sigmundar og Signýjar, sem eru á flótta undan Hundingi og mönnum hans. Signý er örmagna og full örvæntingar, en Sigmundur sefar hana og biður hana að hvílast. Um síðir líður Signý út af í örmum hans.

Brynhildur birtist Sigmundi og boðar honum feigð.[9] Hún tjáir honum að hann eigi brátt að fylgja sér til Valhallar. Sigmundur spyr þá hvort Signý fái að fylgja honum, en Brynhildur svarar því neitandi. Sigmundur biður fyrir kveðju til Valhallar og segist ekki munu fylgja Brynhildi þangað.

Brynhildur segir að þessu ráði Sigmundur ekki, þegar sé ákveðið að hann falli í bardaganum við Hunding. Sigmundur kveðst ekki hræðast hann því sverðið Gramur, sem faðir hans sendi honum, muni vel duga. Brynhildur segir að sá hinn sami hafi nú svipt sverðið mætti sínum. Sigmundur lætur gott heita að hann deyi, en til Valhallar fari hann ekki, heldur fylgi hann systur sinni og brúði til Heljar.

Staðfesta Sigmundar og fölskvalaus ást hans á Signýju snertir Brynhildi djúpt. Hún reynir að telja honum hughvarf og lofar að gæta Signýjar. Sigmundur vísar orðum Brynhildar á bug, tekur sverð sitt og ætlar að drepa Signýju og sjálfan sig svo þau megi fylgjast að til Heljar. Við þetta snýst Brynhildi hugur og hún lofar að styðja Sigmund í þeim bardaga sem bíður hans.

Hundingur kemur. Þeir Sigmundur berjast og veitir Brynhildur Sigmundi fulltingi sitt, en þá birtist Óðinn æfareiður og brýtur sverð Sigmundar með spjóti sínu. Sigmundur verður Hundingi þá auðveld bráð og hann fellur. Brynhildur laumast á brott með Signýju og hefur með sér sverðsbrotin. Óðinn, yfirkominn af sorg og reiði, sér Hunding standa sigri hrósandi yfir líki Sigmundar. Með einni bendingu fellir óðinn Hunding og segir honum að hunskast til Friggjar. Hann svipast um eftir Brynhildi og heitir því að refsa henni grimmilega.

[9] Siegmund! Sieh auf mich! (Brünnhilde).

3. þáttur. Á Hindarfjalli

Valkyrjur koma til fundar og reiða fallna kappa.[10] Þær glettast yfir hestum sínum og þeim hetjum, sem fallið hafa. Um það bil sem þær búa ferð sína til Valhallar kemur Brynhildur þeysandi. Sér til mikillar furðu sjá þær að hún reiðir konu í söðli sínum.

Brynhildur segir Valkyrjum sögu sína. Hún biður þær að forða sér undan reiði Óðins og hjálpa sér við að koma Signýju undan en þær hika. Signý kveðst vilja deyja en Brynhildur tjáir henni þá að hún beri barn þeirra Sigmundar undir belti. Hún skuli því strax halda á brott og fela sig á Gnitaheiði þar sem ormurinn hvílir því þar sé hún óhult fyrir Óðni. Brynhildur biður Signýju að varðveita brotin úr sverðinu Gram handa syni sinum, sem hún skuli kalla Sigurð en sjálf bíður hún komu Óðins.

Óðinn birtist þykkjuþungur og spyr eftir Brynhildi. Valkyrjurnar freista þess að sefa reiði Óðins, en hann fyrirbýður þeim öll afskipti. Óðinn kveðst hafa trúað Brynhildi fyrir hugrenningum sínum, en hún hafi svikið sig. Brynhildur gengur fram fyrir skjöldu og býður Óðni að dæma sig. Hann segir að hún dæmi sig sjálf með óhlýðni sinni; áður hafi hún verið sér kærust, en nú muni hann útskúfa henni úr heimi goða og gera hana að mennskri konu. Óðinn kveðst munu svæfa hana löngum svefni og muni hún ekki vakna fyrr en mennskur maður veki hana og eigi hann að fá hennar. Valkyrjur biðja Brynhildi miskunnar, en Óðinn rekur þær á braut með harðri hendi.

Brynhildur spyr hvort gjörð sín hafi verið svo smánarleg; hún hafi aðeins framkvæmt hans innstu ósk.[11] Hún lýsir því hvernig ást Sigmundar hafi brætt hjarta sitt en Óðinn svarar að hjarta hans sjálfs hafi brostið er hann ákvað að fórna honum. Með óhlýðni sinni hafi Brynhildur leyft sér þann munað að láta stjórnast af tilfinningum sínum. Þetta brot skuli hún nú gjalda dýru verði.

Brynhildur óttast að hvaða heigull sem er muni geta vakið sig og hún biður Óðin að búa svo um hnúta að aðeins óttalaus hetja geti komist að sér. Fyrir þrábeiðni Brynhildar lofar Óðinn að umgirða hana vafurloga, sem aðeins hin mesta hetja fái sigrast á. Yfirkominn af harmi kveður Óðinn loks Brynhildi og svæfir með kossi.[12] Við svo búið kallar hann á Loka og býður honum að kveikja vafurlogann, sem skuli umlykja Brynhildi sofandi á Hindarfjalli, og mælir svo um að aðeins sá, sem ekki hræðist spjót hans, skuli fá sigrast á loganum.

[10] Forspil 3. þáttar Valkyrjunnar; „valkyrjureiðin“.
[11] War es so schmählich (Brünnhilde).
[12] Leb’ wohl, du kühnes, herrliches Kind (Wotan).

III.1 Sigurður Fáfnisbani (Siegfried)

Þegar óperan hefst eru mörg ár liðin. Ráðagerð Óðins um að endurheimta hringinn virðist hafa runnið út í sandinn. Signý fæddi Sigurð, son þeirra Sigmundar, en andaðist litlu síðar. Drengurinn ólst upp í skóginum hjá niflungnum Mími, skammt frá Gnitaheiði, bæli Fáfnis. Hann er orðinn stór og sterkur og kann ekki að hræðast

1. þáttur. Í helli Mímis

Mímir hefur í hyggju að láta Sigurð drepa orminn fyrir sig, en hirða sjálfur gullið. Hann bisar við að smíða enn eitt sverð handa Sigurði, sem til þessa hefur jafn óðum brotið hvert það sverð sem Mímir hefur smíðað og svo fer einnig nú. Mímir sakar Sigurð um vanþakklæti fyrir að hafa annast hann frá blautu barnsbeini en Sigurður kann Mími litlar þakkir fyrir og kveðst hafa andstyggð á honum. Hann neyðir Mími til skýra sér frá uppruna sínum og fær þá að heyra um komu Signýjar í skóginn og andlát hennar skömmu eftir að hún ól hann. Er Sigurður heyrir um sverðsbrotin, sem Signý hafði meðferðis, krefst hann þess að Mímir smíði úr þeim nýtt sverð, en heldur svo sjálfur til veiða.

Óðinn birtist í líki förumanns (Wanderer). Hann býður Mími að leggja fyrir sig þrjár spurningar og leggur höfuðið að veði. Óðinn svarar öllum rétt og krefst þess að Mímir svari einnig þremur spurningum. Í svörum þeirra eru rakin helstu atriði þess sem áður hefur gerst. Mími tekst að svara fyrstu tveimur þeirra, en fær ekki svarað því hver fái smíðað voldugt sverð úr brotum sverðsins Grams. Óðinn gefur honum svarið og segir að það geti aðeins sá sem ekki kunni að hræðast. Síðan hverfur Óðinn af vettvangi.

Sigurður kemur af veiðum, en sverð Mímis er ekki tilbúið. Mímir segir að sá einn, sem ekki kunni að hræðast, geti smíðað sverðið. Sigurður kveðst ekki kunna það en hafa hug að læra það. Mímir greinir honum þá frá orminum Fáfni og Sigurður vill ólmur hitta hann, og ákveður að smíða sjálfur nýtt sverð úr brotum Grams. Á meðan Sigurður smíðar sverðið [13] bruggar Mímir eiturdrykk, sem hann hyggst gefa Sigurði eftir að hann hefur drepið orminn.

[13] Notung! neidliches Schwert! (Siegfried).

2. þáttur. Við bæli Fáfnis á Gnitabeiði

Við bæli Fáfnis er Andvari á vappi. Óðin ber þar að og þeir rifja upp fyrri viðskipti sín. Andvari segir Óðni að hypja sig, en Óðinn kveðst aðeins vera kominn til fylgjast með. Hann segir að Sigurður muni brátt koma og drepa drekann. Sér til gamans vekur Óðinn orminn og varar hann við komu Sigurðar, en Fáfnir skeytir því engu og fer aftur að sofa.

Sigurður og Mímir birtast. Mímir reynir að vekja ugg í brjósti Sigurðar, en hann segist treysta á sverð sitt og því sé ekkert að óttast. Sigurður rekur Mími burt og er hann heyrir igðuna klaka, reynir hann að herma eftir hljóðum hennar, en tekst illa.

Sigurði þykir dauflegt, blæs í veiðihorn sitt og Fáfnir vaknar. Sigurður fagnar honum og gerir að gamni sínu við hann, en Fáfnir hótar að éta Sigurð. Sigurður ræðst að orminum með sverðið Gram að vopni og særir hann banasári. Í dauðateygjunum varar Fáfnir Sigurð við því að sá, sem hafi fengið hann til þessa verks, ætli sér að drepa hann. Við svo búið deyr Fáfnir og fellur blóðdropi á hönd Sigurðar. Sigurður sleikir dropann og fær skilið fuglamal. Igðan segir honum frá gullinu, hringnum og ægishjálminum, sem hann skuli taka úr hellinum.

Andvari og Mímir hittast við hellismunnann og deila um hvor þeirra eigi tilkall til gullsins. Andvari lætur sig hverfa er Sigurbur birtist með hringinn og ægishjalminn. Igðan varar Sigurð við svikráðum Mímis og Sigurður drepur hann. Igðan segir Sigurði frá Brynhildi, sem hvílir sofandi á Hindarfjalli og hvetur hann að fara og vekja hana. Sigurður heldur af stað samkvæmt leiðsögn igðunnar.

3. þáttur. Á Hindarfjalli

Óðinn leitar enn á vit völvunnar Jarðar og spyr hvað framtíbin beri í skauti sér, en Jörð gefur honum loðin svör og vísar á dætur sínar, örlaganornirnar, þær spinni þræði úr vitneskju sinni. Er Óðinn gengur fastar á hana segir Jörð aðeins að Brynhildur muni drýgja þá dáð sem frelsa muni heiminn; sjálfri standi henni á sama, hún vilji aðeins fá að sofa.

Óðinn verður á vegi Sigurðar og Óðinn spyr um ferðir hans. Sigurður rekur sögu sína, en reiðist háðsku orðfæri Óðins. Er hann ætlar að halda áfram reynir Óðinn að varna honum vegar með spjóti sínu en Sigurður brýtur spjót hans með sverði sínu og heldur ótrauður áfram og gegnum vafurlogann.

Sigurður finnur Brynhildi sofandi og færir hana úr brynjunni. Honum bregður er hann sér að þetta er ekki karlmaður, heldur kona, og finnur þá til ótta í fyrsta sinn. Hann heillast af fegurð Brynhildar og vekur hana með kossi. Brynhildur vaknar til Iífsins og fagnar sól og nýjum degi.[14] Hún spyr Sigurð að nafni og lofar Óðin, Jörð og alla nattúru er hún skilur að þarna er hetjan Sigurður kominn.

Brynhildur og Sigurður eru frá sér numin af ást hvort til annars. Brynhildur segist hafa elskað Sigurð frá því hann var í móðurkviði og beðið komu hans lengi. Sigurður kveðst nú í fyrsta sinn finna til ótta; hann hafi óhræddur sigrast a vafurloganum, en nú brenni sá eldur í brjósti sér sem hún ein fái slökkt. Brynhildur er ekki alveg búin að átta sig á hinni jarðnesku tilveru sinni og víkur sér undan ágengni Sigurðar. Hún finnur til minnkunar yfir þvi að hafa misst valkyrjutign sína og biður Sigurð um að láta sig vera. Sigurður kveðst elska hana og því sé honum það ómögulegt.

Sigurður biður Brynhildi um að vakna til fulls og verða sín. Þau faðmast og játast hvort öðru af mikilli ástríðu. Brynhildur, gagntekin af unaði ástarinnar, segir fagnandi skilið við hin helgu vé goðheima fyrir ást og unað mannlegs lífs; hún óttast ekki Ragnarök því stjarna Sigurðar muni lýsa henni til eilífðar.

[14] Heil Dir, Sonne! (Brünnhilde).

III.2 Ragnarök (Götterdämmerung)

Inngangur

Örlaganornirnar spinna þræði sína á bjargi nokkru. Sú fyrsta segir frá því sem var, frá Aski Yggdrasils og lífi Óðins. Önnur segir frá viðbrögðum Óðins eftir að Sigurður braut spjót hans; að hann hafi þá látið fella askinn. Sú þriðja spáir eyðingu Valhallar og endalokum goðanna.

Nú víkur sögunni til Sigurðar og Brynhildar. Brynhildur hvetur hetjuna til dáða og hann er fullur ævintýraþrár. Þau kveðjast og heita hvort öðru ást sinni og tryggðum, og hann gefur henni hringinn því til sönnunar.[15]

[15] Millispil, „Rínarferð Siegfrieds“.

1. þáttur. Í höll Gjúkunga við Rín

Gunnar, höfðingi Gjúkunga, ráðgast við Högna hálfbróður sinn (sammæðra, son Andvara) um veldi sitt. Högni telur ekkert á skorta nema að Gunnar sé ókvæntur og Guðrún ógefin, og segir þeim frá Sigurði og Brynhildi. Hann leggur til að Guðrún gefi Sigurði óminnisdrykk svo hann gleymi Brynhildi og fá hann síðan til við sig. Þegar það gangi eftir skuli Gunnar fá Sigurð til að ríða vafurlogann og ná í Brynhildi. Gunnar og Guðrún samþykkja þessa ráðagerð.

Sigurður siglir eftir Rín og kemur til hallar Gjúkunga, sem fagna honum vel. Högni fær Sigurð til að segja frá hringnum og gullinu og Guðrún færir Sigurði óminnisdrykkinn. Hann drekkur og allt fer eins og Högni hafði ráðgert. Þeir Gunnar og Sigurður sverjast í fóstbræðralag og halda síðan af stað saman til að finna Brynhildi handa Gunnari. Högni verður eftir til að gæta hallarinnar og hugsar þá til hringsins.[16]

Þá víkur sögunni til Brynhildar, sem bíður Sigurðar á bjarginu. Valþrúður valkyrja birtist henni og segir vistina í Valhöll orðna dauflega mjög;[17] Óðinn sitji daglangt í sæti sínu og mæli ekki orð af vörum. Hann ali þó enn þá von í brjósti að bölvun hringsins verði aflétt ef honum verður skilað aftur til Rínardætra. Valþrúður biður Brynhildi því að láta hringinn í hendur Rínardætra en Brynhildur segir það lítt stoða nú fyrir goðin að biðja sig um skilning. Henni var útskúfað og nú er ást Sigurðar henni miklu dýrmætari en öll vegsemd goðanna. Fyrr megi Valhöll verða að rústum einum en að hún láti hringinn af hendi. Við svo búið hverfur Valþrúður á braut.

Nú hljómar veiðihorn Sigurðar og Brynhildur býst til að fagna honum. Sigurður hefur brugðið yfir sig ægishjálminum og birtist í líki Gunnars. Brynhildur verður felmtri slegin og sér að hún hefur verið beitt svikum. Sigurður (Gunnar) kveðst hafa sigrast á vafurloganum og sé hún réttmæt eiginkona sín. Brynhildur reynir að verjast, en Sigurður yfirbugar hana og tekur hringinn af henni með valdi.

[16] Hier sitz ich zur Wacht (Hagen).
[17] Höre mit Sinn (Waltraute).

2. þáttur. Við höll Gjúkunga að næturlagi

Andvari birtist Högna og eggjar hann til dáða.[18] Hann minnir Högna á það hlutverk hans að ná hringnum aftur og færa sér. Litlu síðar kemur Sigurður og skýrir Högna og Guðrúnu frá því sem gerst hefur. Hann segist nú hafa fært Gunnari Brynhildi og gerir því kröfu til Guðrúnar. Þau hverfa saman inn í höllina.

Högni kveður Gjúkaþegna saman því brúðkaup Gunnars og Brynhildar standi fyrir dyrum.[19] Þeir skuli undirbúa fórnir, mat og drykk, og fagna komu brúðarinnar. Þá birtist Gunnar með Brynhildi og þegnar þeirra fagna þeim vel.[20] Gunnar býður Brynhildi velkomna til hallar sinnar og þau Sigurður og Guðrún heilsa þeim. Brynhildur verbur agndofa er hún sér Sigurð við hlið Guðrúnar og síðan æfareið er hún tekur eftir að hann ber hringinn. Brynhildur kveður Sigurð hafa riðið vafurlogann og tekið sig fyrir eiginkonu, en Sigurður harðneitar. Gunnar krefst þess að Sigurður sverji að hann hafi ekki snert Brynhildi. Sigurður sver við spjót Högna, en Brynhildur sver á sama hatt að hann hafi svikið sig. Þegnar Gjúkunga eru furðu lostnir og ákalla Þór um að refsa hinum seka.

Sigurður býður til brúðkaupsveislu og allir fylgja honum nema Brynhildur, Högni og Gunnar. Brynhildur er harmi lostin yfir svikum Sigurðar og Högni býður henni aðstoð sína við að ná fram hefndum. Högni sannfærir Gunnar um að hann hafi einnig verið svikinn af Sigurði og fellst Gunnar því á áform Högna um að drepa Sigurð í veiðiferð daginn eftir brúðkaupið.

[18] Schläfst du, Hagen, mein Sohn? (Alberich).
[19] Hoiho (Hagen).
[20] Heil! Willkommen! (kór Gjúkungapegna).

3. þáttur. Í skógi við Rín

Rínardætur verða á vegi Sigurðar eftir að hann verður viðskila við Högna og menn hans á veiðunum. Sigurður fer að gantast við þær en þær biðja um hringinn sem glitrar á hönd hans. Hann tekur því ekki ólíklega en þær fara þá að tala við hann um bölvun hringsins og spá honum lífláti síðar um daginn nema hann færi þeim hann. Sigurður segist ekki hræðast hótanir þeirra og ákveður að halda hringnum sjalfur.

Högni og menn hans finna Sigurð og þeir taka sér hvíld frá veiðunum. Sigurður gerir að gamni sínu og býðst til að segja þeim sögu sína.[21]

Í miðri sögu Sigurðar færir Högni honum drykk, sem hann segir að muni örva minni hans. Sigurður drekkur og heldur svo áfram sögunni.[22] Í sömu svifum og hann minnist Brynhildar og ástar sinnar á henni keyrir Högni spjót sitt í bak Sigurði, sem hnígur niður, særður til ólífis. Hirðmenn saka Högna um morð en hann kveðst aðeins hafa hefnt meinsæris. Áður en Sigurður deyr minnist hann unaðsstunda þeirra Brynhildar. Sigurður er borinn heim á leið.[23]

Við höll Gjúkunga. Það er nótt og Högni kemur og kallar menn á fætur. Lík Sigurðar er borið til hallarinnar og Guðrún verður frávita af sorg. Gunnar kennir Högna um víg Sigurðar og hann gengst við því. Högni segir hringinn nú vera sinn og er Gunnar mótmælir drepur Högni hann. Högni ætlar að taka hringinn af hendi Sigurðar en kreppt hönd Sigurðar lyftist ógnandi upp og hann hrekkur undan. Brynhildur gengur fram og ásakar þau um svikráð. Hún segir frá fyrri fundum þeirra Sigurðar og að hún ein hafi verið réttmæt eiginkona hans.

Brynhildur lætur hlaða bálköst að líki Sigurðar.[24] Hún ákallar Óðin: Jatnvel sá göfgasti og trygglyndasti allra manna, rauf heit sín við hana svo hún mætti skilja þa bölvun sem Óðinn hefur leitt yfir veröldina. Hún tekur hringinn af Sigurði og að því búnu er lík hans lagt á bálköstinn. Brynhildur biður hrafna Óðins að flytja honum þessi tíbindi, og skila til Loka að hann megi nú leggja eld í Valhöll. Hún gengur á bálið og logarnir læsast í höll Gjúkunga. Rín flæðir yfir bakka sína og sópar bálkestinum burt. Rínardætur ná hringnum og er Högni eltir þær drukknar hann. Í rústunum stendur þjóð Gjúkunga hnípin og í fjarska sést Valhöll í ljósum logum.

[21] Mime hiess ein mürrischer Zwerg (Siegfried).
[22] Brünnhilde! Heilige Braut! (Siegfried).
[23] Trauermarsch, „dauði Siegfrieds“.
[24] Starke Scheite schichtet mir dort (Brünnhilde).